بالا بودن آنزیم‌های کبدی چیزی غیرمعمول نیست و ممکن است برای افراد بسیاری با دلایل متفاوتی رخ دهد. اما آن‌چه که اهمیت دارد این است که بر روی چه چیزی باید تمرکز شود و پس از فهمیدن این نکته که در آزمایش خون آنزیم‌های کبدی بالا گزارش شده‌اند چه کاری انجام باید داد. این مطلب در نت‌نوشت بر روی این دو نکته متمرکز است. با ما همراه باشید.
آنزیم‌های کبدی چیستند؟
کبد از جمله مهم‌ترین اعضای بدن انسان است، چرا که به واسطه‌ی آن است که اکثر پروتئین‌های بدن انسان تولید می‌شوند. همچنین این عضو حیاتی موجب تشکیل مایع صفراوی و برخی هورمون‌های خاص می‌شود و نقشی عمده در دفع سموم بدن دارد.
اما فرآیندهای فوق از طریق تولید آنزیم‌هایی کبدی به انجام می‌رسند. بدون آن‌ها سرعت این فرآیندهای شیمیایی به اندازه‌ی کافی نخواهد بود.
بالا بودن آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون
نکته‌ای که می‌بایست حتماً در نظر گرفته شود این است که آنزیم‌های کبدی در درون سلول‌های کبدی فعالیت می‌کنند، لذا نمی‌توان مقادیر زیادی از آن‌ها را در خون پیدا کرد. اما آن هنگام که کبد دچار آسیب می‌شود چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟
در این صورت، سلول‌های کبد تخریب می‌شوند و آنزیم‌های کبدی وارد خون می‌گردند. اما نکته‌ی بعدی این است که چه چیز موجب این ماجرا می‌شود؟ آیا این امر نیز با توجه به نتایج آزمایش خون قابل تشخیص است؟
قابل تشخیص است اما نه صرفاً با آزمایش خون بلکه با کمک برخی آزمایش‌های فیزیکی!
عموماً آنزیم‌های کبدی که در آزمایش خون بالا شناخته می‌شوند به قرار زیر اند. آزمایش خون را با نتایج زیر تطبیق دهید:
- ALT—Alanine transaminase (≤ ۳۴ IU/L for women, ≤ ۵۲ IU/L for men)
- AST—Aspartate transaminase (≤ ۳۴ IU/L for women, ≤ ۴۰ IU/L for men)
- ALP—Alkaline phosphatase (20-140 IU/L for both men and women)
- GGT—Gamma-glutamyl transpeptidase (5-55 IU/L for women, 15-85 IU/L for men)
توجه: محدوده‌های ذکر شده در فوق ممکن است از هر آزمایشگاه به آزمایشگاهی دیگر متفاوت باشند. در واقع، این محدوده‌ها نسبی هستند.
خبر خوبی که برایتان داریم این است که شما می‌توانید دریابید چه چیزی موجب بالا رفتن آنزیم‌های کبدی شده و همچنین چه کارهایی موجب پایین آوردن آن‌ها می‌شود. بدون آن که نیازی به شناخت فعالیت‌های ذکر شده باشد. برای این کارها باید صرفاً گام‌های زیر را یک به یک طی کنید.
گام اول:
هیچ یک از آنزیم‌های بالا منحصر به کبد نیستند. در واقع ما آن‌ها را برای ساده سازی، آنزیم‌های کبدی می‌نامیم. به صورت کلی، موقعیت‌ها و شرایط بسیاری وجود دارند که به عنوان مثال AST بالا است و کبد سالم. با این حال، از میان ۴ آنزیم فوق، ALT از غلظت بالایی در کبد برخوردار است و به همین دلیل می‌توان آن را به مثابه‌ی شاخصی برای محلی‌سازی دانست. پس از این اگر ALT بالا باشد، روشی آسان برای تصدیق این که این فرآیند به واقع در کبد در حال رخ دادن است این است که AST را به نسبت ALT حساب کنیم. برای انجام این کار، کافی است صرفاً تعداد AST را بر تعداد ALT تقسیم کنیم:
- محدوده‌ی طبیعی: ۰٫۹۱- ۱٫۷۵
- بالاتر از ۲: به احتمال زیاد، یک اندام عضلانی آسیب دیده است (مثلاً ماهیچه‌های قلب و یا ماهیچه‌های اسکلتی). یا این مورد می‌تواند نشانی از کبد الکلی باشد اگر همزمان GGT نیز بالا باشد.
- کمتر از ۰٫۹: احتمالاً فرآیند پاتولوژیک بر روی کبد تأثیر می‌گذارد.
اگر ALP بالا باشد، دو مورد اصلی جهت بررسی وجود دارد: یکی مجرای صفراوی است و دیگری استخوان‌ها. می‌بینید که دو مورد برای بررسی وجود دارد و غیرممکن است که بدون آنالیز ایزومر بتوان یکی از آن‌ها را تشخیص داد. اما نکته‌ی خوبی که می‌تواند در این امر یاری‌دهنده باشد، توجه به علائم زیر است:
- اگر ALP به سبب آسیب‌های مربوط به مجرای صفراوی بالا باشد، سایر آنزیم‌های کبدی نیز افزایش می‌یابند، خصوصاً ALT و GGT. برخی علائم فیزیکی نیز ممکن است دیده شوند از جمله: زردی پوست، احساس درد در سمت راست و بالای شکم، احساس طعم تلخ در دهان و … .
- اما اگر ALP به سبب مشکلات مربوط به استخوان بالا باشد، ممکن است سایر آنزیم‌های کبدی در وضع طبیعی باشند. سایر علائم نیز عبارت اند از: احساس درد در حین حرکت، شکستگی استخوان، محدودیت در حرکت اندام‌ها و … .
اگر GGT بالا باشد، احتمال آن که فرآیند پاتولوژیک در کبد باشد بالا است. اگر همزمان، ALP یا ALT نیز بالا باشند، به احتمال بسیار این مشکل مربوط به مشکلات صفراوی، از جمله سنگ‌های صفراوی و مشکلات التهابی مجرای صفراوی، می‌باشد. اما در کل بالا بودن GGT به تنهایی می‌تواند ناشی از مصرف الکل و همچنین بیماری کبد الکلی باشد.
گام دوم:
بدن انسان مجموعه‌ای از یک سری داده‌ها و اعداد نیست، بلکه معاینه‌ی فیزیکی نیز لازم است. در ادامه می‌توانید شایع‌ترین علل افزایش آنزیم‌های کبدی و برخی نشانه‌های آن‌ها را مشاهده کنید:
وضعیت: سنگ در کیسه صفرا
آنزیم‌های بالا: ALP, GGT, ALT, AST
علائم اصلی: احساس درد در ربع بالا و سمت راست شکم، احساس درد به هنگام پریدن و برخی حرکات خاص، عدم تحمل غذاهای پر چربی. اگر مجرای صفراوی توسط سنگ مسدود شود، ممکن است پوست به رنگ زرد دیده شود.
وضعیت: مصرف الکل
آنزیم‌های بالا: GGP, ALP, AST
علائم اصلی: سابقه مصرف الکل، بیماری‌های مزمن کبدی (هپاتیت و سیروز کبدی) و … .
وضعیت: هپاتیت (حاد و مزمن)
آنزیم‌های بالا: ALT, AST
علائم اصلی: این روند عموماً روندی ست نفهته و علائم خاصی به واسطه‌ی آن بروز نمی‌یابند. اما گاه ممکن است بزرگی کبد، احساس درد در ربع بالا و سمت راست شکم و … بروز یابند.
گام سوم: پایین آوردن آنزیم‌های کبدی
- نخستین کار، کشف علت بالا بودن آنزیم‌های کبدی است. با کشف علت می‌توان نسبت به پایین آوردن آنزیم‌های کبدی اقدام کرد.
- بهتر است از استرس دوری شود. همچنین می‌بایست به اندازه‌ی کافی بنوشید، بخورید و بخوابید.
- برخی تقویت کننده‌های کبد نیز ممکن است مؤثر باشند از جمله خار مریم و ریشه قاصدک.
دو نکته
۱- در کلیت امر، بالا بودن آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون به معنی آن است که نوعی آسیب در کبد وجود دارد. این امر می‌تواند ناشی از بسیاری چیزها باشد از جمله الکلی که شب پیش نوشیده شده و یا وجود مشکلات صفراوی. در کل، مشخصه‌ی آن‌چنان دقیقی از آزمایش بیرون نمی‌توان آورد.
۲- البته بالا بودن آنزیم‌های کبدی خیلی خطرناک نیست اما، چنان‌که گفته شد، می‌تواند نشان از یک آسیب کبدی باشد.
بدون دیدگاه